جزء دوم ملازمات عقلیه

جزء دوم ملازمات عقلیة

تقریر محل بحث

در مباحث الفاظ از مصادیق أصالة الظهوری که حجت است بحث شد و اینجا از مصادیق عقلی که حجیت آن مفروض است بحث می شود

به بیان دیگر دو دسته مباحث درباره ملازمات عقلیه وجود دارد:

1. مباحث کبروی : اگر عقل بگوید فعلی حسن است شرعا آیا با این حکم عقلی حکم شرعی ثابت می شود؟ (آیا عقل حجیت و اعتبار دارد)

این بحث در مباحث حجت مطرح می شود انشاء الله

2. مباحث صغروی: آیا عقل بعد از اینکه درک کرد فعلی حسن است عقلا  ، درک می کند که این فعل حسن است شرعا؟

و در این مقصد (ملازمات عقلیة) از صغریات مباحث حجت عقل گفتگو می کنیم

اقسام دلیل عقلی:

1. مستقلات عقلیة:

2. غیر مستقلات عقلیة:

مقدمه: علم و تصدیق  به حکم شرعی نیازمند علت است و علت آن منحصر در استقراء ، تمثیل و یا قیاس است

استقراء و تمثیل مردودند چرا که ظن آورند و حجت نیستند پس تنها راه قیاس منطقی است

قیاس نیز نیازمند دو مقدمه است

دو مقدمه قیاس منطقی:

1. هر دو شرعی اند ← به آن دلیل شرعی گویند مانند :

الطهارة واجبة فی الصلاة  الطواف بالبیت صلاة  فالطهارة واجبة فی الطواف

خون نجس است خوردن نجس حرام است خوردن خون حرام است

1. یکی از مقدمات یا هر دو عقلی است

                                    الف: هر دو مقدمه عقلی است ← مستقلات عقلیه مانند العدل حسن فعله عقلا  بحکم العقل  کل ما یحسن فعله عقلا یحسن فعله

                                  شرعا بحکم العقل نتیجه: العدل حسن فعله شرعا بحکم العقل (عدل حسن است عقلا بحکم عقل    ملازمه است بین حسن عدل

                                 عقلا و حسن عدل شرعا بحکم عقل پس عدل حسن است شرعا بحکم عقل)

                                    ب: یک از دو مقدمه غیر عقلی و دیگری عقلی است ← غیر مستقلات عقلیه مانند الصلاة واجبة (شرعا) و کل واجب تجب                      

                                    مقدمته شرعا بحکم العقل نتیجه: فالصلوة مقدمتها واجبة شرعا بحکم العقل(نماز واجب است شرعا ملازمه است بین وجوب

                                   شرعی نماز و وجوب شرعی مقدمه بحکم عقل پس مقدمه نماز واجب است شرعا بحکم عقل)

 

وجه تسمیه مباحث عقلی به ملازمات عقلیة ؟

الف: در مستقلات عقلیه دلیل عقلی از دو مقدمه شکل می گیرد
اول صغری: مدرکات عقلی در افعال اختیاری مانند العدل حسن که داخل مباحث کلامی است عادتا

دوم کبری: ملازمه بین حکم عقل به حسن چیزی با حکم شرع (کل ما یحسن فعله عقلا یحسن فعله شرعا بحکم العقل)

ب: در غیر مستقلات عقلیه نیز دلیل عقلی از دو مقدمه شکل می گیرد

اول صغرا : که حکمی شرعی است (الصلاة واجبة شرعا)

دوم کبرا: ملازمه بین حکم شرع و با حکم شرع عقلا (وجوب نماز شرعا با وجوب مقدمه نماز شرعا)به حکم عقل

نتیجه: خواه دلیل عقلی از مستقلات باشد خواه از غیر مستقلات عقل در کبرای این استدلال حکم به ملازمه بین حکم عقلی با حکم شرعی (در مستقلات) یا حکم به ملازمه بین حکم شرعی با حکم شرعی(در غیر مستقلات) می شود.

 در علم اصول از اثبات کبریات دلیل عقلی (ملازمات عقلیه) در طریق اثبات حکم شرعی گفتگو می شود خواه دلیل عقل از مستقلات باشد یا غیر مستقلات