مسئله دوم: مقدمه واجب

مسئله دوم،مقدمه واجب

الف: تقریر محل نزاع

1.     مقدمه واجب،واجب است عقلا به حکم عقل(این وجوب عقلی مقدمه محل نزاع نیست)

 

2.      آیا عقل می گوید مقدمه واجب واجب است شرعا؟آیا عقل ملازمه ای بین حکم شرع به وجوب ذی المقدمه و حکم عقل به وجوب مقدمه می بیند(این ملازمه عقلی محل نزاع اصولی هاست)  به بیان دیگر آیا عقل ملازمه ای بین وجوب عقلی مقدمه و وجوب شرعی مقدمه می بیند؟

   اشکال:عقلی بودن دو طرف ملازمه به معنای عقلی بودن صغرا است و عقلی بودن صغرا یعنی هر دو مقدمه عقلی اند و بحث در مستقلات عقلیه است پس چگونه بحث در غیر مستقلات مطرح شده است

ب: مقدمه واجب از کدام قسم از مباحث اصولی است؟

 نکته مقدمی:مبنای مصنف این است که ملاک دلالت لفظیه بین بالمعنی الاخص بودن ملازمه است و ملاک دلالت عقلیه بین بالمعنی الاعم یا غیر بین بودن ملازمه است

  اشکال:اگر چه مصنف در اینجا با توجه به ملاک بیان شده باید هر سه دلالت های سیاقیه را از نوع دلالت عقلی بداند اما در بحث حجیت دلالت های سیاقیه ص 119 ظاهر عبارت مصنف این است که تنها دلالت اشاره را به دلیل مقصود نبودن از دلالت لفظی خارج می کند اما دلالت اقتضاء و تنبیه را دلالت لفظی می داند

بنابر این  اگر ملازمه را بین بالمعنی الاعم یا غیر بین بدانیم حکم عقل به وجوب شرعی مقدمه از قسم دلالت عقلی(دلالت اشاره) است و  اگر ملازمه را بین بالمعنی الاخص بدانیم حکم عقل به وجوب شرعی مقدمه از قسم دلالت های لفظی است

 مصنف:اگر کسانی که این مسئله را در مباحث لفظی و اوامر قرار داده باشند قائل به ملازمه بین بالمعنی الاخص باشند درست عمل کرده اند اما این ملازمه بین بالمعنی الاخص نیست بلکه بین بالمعنی الاعم است  بنابراین می توان گفت مسئله با توجه به اقوال می تواند در مباحث لفظی یا عقلی قرار گیرد با این حال مناسب است به سبب جمع بین دو جهت مسئله مقدمه واجب در مباحث ملازمات عقلیه داخل شود همانگونه که ما عمل کردیم چرا که در هر صورت(چه ملازمه بین بالمعنی الاخص باشد یا بین بالمعنی الاعم و غیر بین) بحث در ملازمه عقلی است نهایت اینکه بنابر بین بالمعنی الاخص بودن ملازمه مقدمه واجب هم می تواند صغرای اصاله الظهور باشد و هم صغرای حجت عقلی و بنابر بین بالمعنی الاعم یا غیر بین بودن ملازمه مسئله مقدمه واجب تنها داخل در صغرای حجیت عقل است پس جامع بین هر دو دیدگاه این است که آنرا داخل در صغرای حجیت عقل کنیم

ج: ثمره نزاع؟

1.     ثمره ای که برای خود مسئله مقدمه واجب قابل تصویر است استنتاج وجوب شرعی مقدمه در مقایسه با ذی المقدمه است اما این ثمره،ثمره ای غیر عملیه است چرا که با فرض وجوب عقلی مقدمه ،قول به وجوب شرعی آن فایده ای ندارد چرا که در هر صورت مکلفی که در صدد امتثال ذی المقدمه است ،مقدمه را انجام می دهد پس در نگاه ابتدایی طرح این مسئله لغو و بی فایده است در حالی که از مشهور ترین مسائل علم اصول است و به همین دلیل متأخرین از اصولی ها جستجوی بسیاری از فواعد عملیه این مسئله کرده اند اما ثمرات ارائه شده لا تسمن و لاتغنی من جوع است

2.      مسئله مقدمه واجب اگر چه فایده عملی ندارد اما فواید علمی بسیاری دارد که بسیار با ارزش اند

3.      مسئله مقدمه واجب اگر چه خودش ثمره عملی اصولی ندارد اما مرتبط با بسیاری از مسائل فقهی است که ثمره عملی دارند مانند بحث از شرط متأخر و مقدمات مفوته و عبادی بودن بعض مقدمات مانند طهارات ثلاث