مجمل و مبین

تعریف مجمل و مبین:

تعریف مجمل : لفظ یا عملی که مراد متکلم یا فاعل آن معلوم نباشد

تعریف مبین: لفظ یا عملی که مراد متکلم یا فاعل آن معلوم باشد. (مبین لفظ یا عملی است که ظاهری دارد که با آن دلالت بر مقصود قائل یا فاعل بر وجه ظن یا یقین کند بنابراین مبین شامل ظاهر و نص هر دو می شود)

نتیجه : با توجه به تعریف بیان شده می توان دریافت که مجمل اصطلاحی، شامل لفظ و فعل هر دو می شود اگر چه گفته شده که مجمل اصطلاحا مختص باب الفاظ است و اطلاق آن بر فعل از باب مجاز است

پرسش : مراد از فعل مجمل چیست؟(فعل که مراد ندارد تا مراد آن مجمل شود)؟

پاسخ: یعنی وجه وقوع آن مجهول است یعنی نمی دانیم این فعل تقیة انجام شده یا امتثالا للامر الواقعی برای نمونه انجام وضودر حضور شخصی که از او تقیه می شود هر دو احتمال وجود دارد

و یا نمی دانیم این فعال استحبابا انجام شده یا وجوبا مانند جلسه استراحت

اسباب اجمال لفظ:

1. اشتراک لفظی بدون وجود قرینه (قرینه معینة المراد نداریم)

2. احتمال چند معنای مجازی بدون قرینه

3. ابهام در مرجع ضمیر(من بنته فی بیته) ( مغالطه مماراة)

4. اختلال در ترکیب

5. وجود ما یصلح للقرینیة (کقوله تعالی : محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار ..آیه دلالت بر عدالت جمیع افرادی که همراه نبی صل الله علیه و آله و سلم می کند اما ذیل آیه می فرماید( وعد الله الذین آمنوا وعملوا الصالحات منهم مغفرة و اجرا عظیما ) با توجه به کلمه منهم آیه صلاحیت دارد که قرینه شود بر اینکه بعضی از این افراد مغفرة شامل حالشان می شود (از یک طرف چون ذیل همین آیه است محتمل است ناظر به همان آیه باشد و از سوی دیگر محتمل است که مرتبط با این آیه نباشد پس صلاحیت برای قرینیت دارد )

6. متکلم در مقام اجمال و اهمال است

نکته: لفظ مجمل امری اضافی است و گاه لفظی مجمل در نزد شخصی و مبین در نزد شخص دیگر است (علت این اجمال می تواند وجود قرینه برای یک شخص و عدم آن برای شخص دیگرباشد ) 

نکته: گاهی لفظ مبین فی نفسه مبین است و گاه مبین به واسطه کلام دیگری است