عقل توانایی درک ملاکات احکام شرعی را ندارد
توضیح بیشتر مطلب(و نزید هذا بیانا و توضیحا)
ما گفتیم کل ما حکم به العقل حکم به الشرع اما نگفتیم کل ما حکم به الشرع حکم به العقل
یعنی عقل می تواند ملاکات احکام خود(احکام عقلی) را درک کند اما ملاکات احکام شرعی را نمی تواند درک کند چرا که واجب نیست ملاکات احکام شرعی عین ملاکات احکامی عقلی(مصالح عامه مانند حفظ نظام و بقاء نوع انسانی) باشد این مصالح ملاک احکام عقلی هستند
بنابراین عقلی راهی برای درک جمیع ملاکات احکام شرعی ندارد و اگر مصلحت یا مفسده ای را درک کند و این مصلحت یا مفسده مستند به ارداک مصالح عمومی که جمیع عقلاء آنرا درک می کنند نباشد در این صورت عقل راهی به اینکه واجب است شارع مطابق این ادراک حکم کند ندارد چرا که ممکن است ملاک حکم شارع غیر از ملاک حکم عقل باشد و یا مانعی برای حکم شرع باشد اگر چه حکم شرع علت ناقصه (مقتضی) باشد
بنابراین عقل ملاک احکام خودش (حفظ مصالح عموم) را درک می کنند و زمانی حکم عقلی است که تمامی عقلاء بما هم عقلاء به شکل بدیهی حکم به حسن یا قبح فعلی کنند اما عقل توان درک ملاکات احکام شارع را ندارد
پرسش: شما که قائل به حسن و قبح عقلی هستید قول امام صادق علیه السلام (ان دین الله لا یصاب بالعقل) را چگونه معنا می کنید؟
پاسخ : مراد امام صادق علیه السلام این است که همان گونه که بیان شد عقل ملاکات احکام شارع را درک نمی کند اما نفرموده عقل ملاک حکم خودش را هم درک نمی کند و به همین دلیل است که ما قیاس و استحسان و .. را معتبر نمی دانیم چرا که پیش فرض این ادله کشف ملاکات احکام شارع به وسیله عقل است که ما قبول نداریم
وجه جمع کلام اخباری و صاحب فصول ره با اصولی ها:
با توجه به آنچه بیان شد اگر مراد اخباری ها و صاحب فصول ره از انکار ملازمه انکار ملازمه احکام عقلی غیر از آراء محمود است دیدگاه درستی است و ما نیز با آن موافقیم و از بعض عباراتشان نیز چنین برداشت می شود اما این انکار از محل نزاع خارج است.
و اگر مراد آنها انکار مطلق ملازمه حتی در مستقلات عقلیه است همان گونه که از بعض عباراتشان پیداست دیدگاه نادرستی است.
